Veel goede cello’s hebben last van wolftonen: bij bepaalde toonhoogtes lijkt de klank te gaan stotteren, of te huilen, zoals een wolf. Als je wilt weten of een cello wolftonen heeft, probeer dan in elk geval de tonen d en fis (klein octaaf) op de G- en op de C-snaar. Hoe dichter je bij de kam speelt, hoe eerder je ook heel zwakke wolftonen zal horen. Soms hoor je ook wolftonen bij andere toonhoogtes.
Verend gewicht
Een wolftoon wordt veroorzaakt doordat een deel van de cello trilt op een snelheid die bijna gelijk is aan het aantal trillingen van de toon die je speelt (zie verderop). Om wolftonen tegen te gaan kan je een aan een veer opgehangen gewicht in je cello laten plaatsen: de trillingen van dat gewicht vangen de ongewenste trillingen van het instrument op, zeg maar.
Andere oplossingen
Soms kan de wolf ook gestopt worden door tussen kam en staartstuk een klein gewichtje (een wolfdoder) om de stotterende snaar te schuiven. Waar precies is een kwestie van proberen. Een lichte wolftoon wil nog wel eens verdwijnen door een sourdine te gebruiken, of door een zwaardere of een lichtere kam te laten plaatsen, of een lichter staartstuk, of door dunnere, wolfraam-omwikkelde snaren te gebruiken. Een wijnkurk tussen je staartstuk en je bovenblad schuiven kan ook helpen, maar dan demp je veel meer dan alleen de wolftoon. Als een wolftoon tijdens het spelen opeens de kop opsteekt, kan je proberen hem te stoppen of te verminderen door meer druk op je stok uit te oefenen, of door je cello tussen je knieën te klemmen.
Voor liefhebbers
Wat is een wolftoon precies? Bij bepaalde toonhoogtes kunnen delen van het instrument heel sterk meetrillen of resoneren. Als dat aantal trillingen (de frequentie) bijna net zo hoog is als het aantal trillingen van de toon die je speelt, dan heb je kans op een wolf. Een voorbeeld: bij de toon fis in het klein octaaf trilt de snaar ongeveer 185 keer per seconde (185 hertz). Heb je een cello met een sterke eigen resonantie van 180 hertz, dan hoor je een wolf die vijf keer per seconde stottert: het verschil tussen die twee frequenties.
Verdwijnen en verschijnen
Wolftonen tegengaan is heel simpel, op papier: je moet die resonantie(s) van het instrument veranderen zodat ze niet meer in de weg zitten. Dat doe je door gewicht toe te voegen, of door bepaalde onderdelen juist wat lichter te maken. Zo zijn er wel wolftonen verdwenen door een mes onder de toets te plakken (echt waar), maar ook door de toets juist iets in te korten. Omdat wolftonen kunnen verdwijnen als je iets aan een cello verandert, kunnen bij bepaalde veranderingen natuurlijk ook wolftonen verschijnen. Een nieuwe basbalk kan opeens voor wolftonen zorgen, bijvoorbeeld.
Mooie instrumenten
Grappig – of eigenlijk niet zo heel grappig: goedkope instrumenten hebben maar zelden last van wolftonen, omdat ze daar niet voldoende sterke resonanties voor hebben. Daarom klinken zulke instrumenten vaak ook vrij vlak. Goede cello’s hebben juist bijna altijd wel ergens een wolftoon.
MEER WETEN?
Meer weten over je instrument, over strijkstokken, verschillende sooorten snaren, hars en nog veel meer? Lees Tipboek Cello!
TIPCODES
Elk Tipboek dat in of na 2001 verscheen bevat 20 of meer Tipcodes. Deze unieke codes geven op www.tipbook.com toegang tot korte filmpjes en audiotracks waarmee je ook kan horen waar je in de Tipboeken over leest. En voorbeeld vind je op de website!
TIPBOEK CELLO – INHOUD
De eerste hoofdstukken van elk Tipboek zijn vooral voor beginners bedoeld. In de daaropvolgende hoofdstukken wordt dieper op het instrument en alle toebehoren (stokken, snaren, mondstukken, strijkstokken, enzovoort) ingegaan. Daarna volgen een of meer hoofdstukken over stemmen, intoneren, onderhoud en aanverwante onderwerpen. De laatste hoofdstukken bieden korte achtergrondinformatie over familie, geschiedenis, bouw en merknamen.
HOOFDSTUK 1. EEN CELLIST?
Cellisten spelen meestal klassieke muziek, en ze spelen meestal samen. Met een pianist, met een compleet orkest of met andere strijkers. Maar er zijn ook cellisten die heel andere muziek spelen.
HOOFDSTUK 2. IN VOGELVLUCHT
Een cello heeft een klankkast, een hals en vier snaren, een stapel, wangen, een kielhoutje en nog veel meer onderdelen. Lees hier hoe alles heet en waar het voor dient.
HOOFDSTUK 3. LEREN SPELEN
Een hoofdstuk over hoe makkelijk of moeilijk het is om cello te leren spelen. Met tips voor het zoeken van een goede leraar, en tips om effectief en stil te oefenen.
HOOFDSTUK 4. KOPEN OF HUREN?
Vooral als je jong begint, kan je vaak beter een cello huren dan er eentje kopen. En als je er een gaat kopen, is het handig om te weten wat dat zo ongeveer gaat kosten.
HOOFDSTUK 5. EEN GOEDE CELLO
Waar let je op als je een cello uitkiest, en hoe kom je erachter of het een goed instrument is? Een hoofdstuk vol kijk-, test- en luistertips.
HOOFDSTUK 6. GOEDE SNAREN
Alleen met goede snaren haal je het allerbeste uit je cello. Hier lees je over de verschillende soorten snaren, over het onderhoud van je snaren en hoe je ze op je cello zet.
HOOFDSTUK 7. EEN GOEDE STRIJKSTOK
Een goede strijkstok is minstens zo belangrijk als een goed instrument. Welke stok past het best bij jou en bij je instrument, en welke hars gebruik je daarbij?
HOOFDSTUK 8. ACCESSOIRES
Over cellokisten, standaards, elementen en microfoontjes.
HOOFDSTUK 9. STEMMEN
Hoe je je cello zo makkelijk en zo zuiver mogelijk stemt, inclusief tips over stemvorken, piano’s en stemapparaten.
HOOFDSTUK 10. ONDERHOUD
Een hoofdstuk over alles wat je zelf kan doen en alles wat je beter kan laten doen om je cello, je snaren en je stok in conditie te houden.
HOOFDSTUK 11. TERUG IN DE TIJD
Een moderne cello lijkt als twee druppels water op een cello van een paar honderd jaar terug.
De geschiedenis in het kort.
HOOFDSTUK 12. DE FAMILIE
De viool is familie van de cello, en de contrabas ook. Maar er zijn nog meer familieleden, en er is een hele rij kennissen, van elektrische cello’s tot instrumenten uit andere landen.
HOOFDSTUK 13. CELLO’S BOUWEN
Sommige cello’s komen uit grote fabrieken; andere komen uit eenpersoons werkplaatsjes. Maar in heel grote lijnen worden ze altijd op dezelfde manier gebouwd.
HOOFDSTUK 14. DE BOUWERS
Namen van bouwers en fabrieken, merknamen, nieuwe en oude namen en namen van verzonnen bouwers.
CELLISTENWOORDENBOEK EN INDEX
Wat is een kielhoutje, waar zit de zangbalk en wat doet een wolfdoder? Dit woordenboek is meteen de index, zodat je alles gemakkelijk terug kan vinden.
MEER WETEN?Tijdschriften, boeken en websites waar nog meer over cello’s te lezen is, en de makers van de Tipboek-serie.
BIJ DE HAND
Noteer hier alle gegevens over je cello, je snaren en je celloverzekering.
