Je kan het best horen hoe zuiver een sax is door de overgang van de losse Cis (geen enkele toets ingedrukt) naar de D (de eerste toon met octaafklep) te spelen. Die Cis klinkt eigenlijk altijd een fractie te laag, terwijl die D juist weer iets te hoog is.
Intervallen
Nog een zuiverheidstest: speel grote intervallen, zoals kwinten (C–G, D–A, enzovoort) en octaven (C zonder en C met octaafklep, enzovoort) en luister of ze allemaal kloppen.
Stemmen
Je kan pas horen hoe zuiver een sax is als je hem gestemd hebt (zie Hoofdstuk 9 van Tipboek Saxofoon). Als je sax te laag of te hoog gestemd is, klinken de tonen die je speelt niet zuiver ten opzichte van elkaar.
Niet sluitend? Niet zuiver!
Een sax die lekt, bijvoorbeeld omdat een of meer polsters niet goed sluiten, klinkt nooit zuiver. Eerst dus controleren of hij ‘luchtdicht’ is, en dan pas gaan luisteren of hij zuiver klinkt.
Beter zuiver dan prachtig
Hoe minder zuiver een sax is, hoe beter je moet kunnen spelen om niet vals te klinken. Als je net begint, kan je dus beter een sax kopen die behoorlijk zuiver is en niet zo’n overdonderend mooi geluid heeft, dan eentje die prachtig klinkt maar nauwelijks zuiver te krijgen is.
Te ver
Valse tonen kunnen ook met de afstelling van de kleppen van je sax te maken hebben. Kleppen die te ver opengaan of openstaan, zorgen voor te hoog klinkende tonen, en andersom. De klepopeningen zijn door een reparateur af te stellen.
Overblazen
Een zuiverheidstesttip voor gevorderden: speel een lage Bes en blaas je sax vanuit die toon over. Overblazen is wat je doet als je op een flessenhals blaast en er verschillende tonen uit haalt door harder te blazen. Vanuit die lage Bes kan je zo de Bes een octaaf daarboven spelen, en dan verder omhoog naar de F, de volgende Bes, de D daarboven, enzovoort. Als die allemaal zuiver zijn en goed aanspreken, heb je een goede sax te pakken.
Intoneren
Als je over saxen leest of praat, kom je beslist het woord intoneren tegen. Dat kan zowel op de sax als op de saxofonist slaan. Een slecht geïntoneerde sax geeft valse tonen. Een goed intonerende blazer kan zelfs op een beetje valse sax nog zuiver spelen: hij kan die sax goed ‘sturen’, ofwel hij kan goed intoneren.
MONDSTUKMATERIALEN
Mondstukken worden vrijwel altijd van metaal of van eboniet gemaakt. Eboniet is een soort knalhard rubber, dat voor de meeste klassieke mondstukken wordt gebruikt. Metalen mondstukken vind je vaker in het hardere werk. Maar er zijn ook heel fel klinkende ebonieten mondstukken, net zoals er metalen mondstukken voor klassieke saxofonisten zijn.
Dezelfde maatjes
Als je een metalen en een ebonieten mondstuk met dezelfde afmetingen met elkaar vergelijkt hebt, dan zit de klank van die twee mondstukken dichter bij elkaar dan wanneer je twee metalen of ebonieten mondstukken met verschillende maten naast elkaar beluistert. Met andere woorden: het materiaal zegt minder over de klank dan de afmetingen.
Staal of brons?
Daarom kan je ook nauwelijks zeggen dat een metalen mondstuk uit brons ‘breder’ zou klinken dan een mondstuk dat van het veel hardere staal gemaakt is. Het gaat meer om de vorm dan om het spul.
Plakkers
Metaal en eboniet ‘voelen’ verschillend omdat je je boventanden direct op het mondstuk zet. Metaal trilt veel meer dan eboniet, en dat is niet echt lekker. Daarom hebben veel metalen mondstukken een inzetje van eboniet. Is het trillen nog te erg? Plak er dan een mondstukplakker op, of zelfs twee. Sommige saxofonisten gebruiken ze zelfs op ebonieten mondstukken. Dat voorkomt ook tandafdrukken in je mondstuk.
Kleiner
Er is nog een voelbaar verschil: metalen mondstukken zijn iets kleiner. Daardoor staat je mond iets minder ver open, en dat geeft een iets feller geluid.
MEER WETEN?
Meer weten over je instrument, over mondstukken, halzen en rieten, over hoe deze instrumenten gebouwd worden, en nog veel meer? Lees dan Tipboek Saxofoon!
TIPCODES
Elk Tipboek dat in of na 2001 verscheen bevat 20 of meer Tipcodes. Deze unieke codes geven op www.tipbook.com toegang tot korte filmpjes en audiotracks waarmee je ook kan horen waar je in de Tipboeken over leest. En voorbeeld vind je op de website!
TIPBOEK SAXOFOON - INHOUD
De eerste hoofdstukken van elk Tipboek zijn vooral voor beginners bedoeld. In de daaropvolgende hoofdstukken wordt dieper op het instrument en alle toebehoren (stokken, snaren, mondstukken, strijkstokken, enzovoort) ingegaan. Daarna volgen een of meer hoofdstukken over stemmen, intoneren, onderhoud en aanverwante onderwerpen. De laatste hoofdstukken bieden korte achtergrondinformatie over familie, geschiedenis, bouw en merknamen.
HOOFDSTUK 1. EEN SAXOFONIST?
Als saxofonist kan je alle kanten op. Je kan er jazz en funk en klassiek op spelen, je kan ermee fluisteren en je kan ermee scheuren.
HOOFDSTUK 2. IN VOGELVLUCHT
De belangrijkste onderdelen van een saxofoon en wat ze doen.
HOOFDSTUK 3. VIER SAXEN
De belangrijkste vier saxen: de sopraan, de alt, de tenor en de bariton.
HOOFDSTUK 4. LEREN SPELEN
Saxofoon leren spelen: makkelijk of moeilijk? Heb je lessen nodig? De antwoorden vind je in dit hoofdstuk, dat ook gaat over oefenen en noten lezen.
HOOFDSTUK 5. SAX KOPEN?
Waarom de ene duurder is dan de andere, waar je voor betaalt, en waar en hoe je je sax het best koopt.
HOOFDSTUK 6. EEN GOEDE SAX
Hoe goed is een sax? Daar kom je achter door goed te kijken, door te voelen of alles werkt zoals het moet, en vooral ook door erop te spelen.
HOOFDSTUK 7. MONDSTUKKEN EN HALZEN
Alles over mondstukken (kamers, baffles, facings…) en halzen.
HOOFDSTUK 8. RIETEN
Welk riet gebruik je, hoe kies je ze uit, hoe gaan ze het langst mee en wat doe je met slechte rieten?
HOOFDSTUK 9. ERVOOR EN ERNA
Alles wat je moet doen voor en na het spelen, compleet met tips over koordjes, standaards en microfoons.
HOOFDSTUK 10. POETSEN EN SLEUTELEN
Wat je zelf kan doen en wat je beter kan laten doen.
HOOFDSTUK 11. TERUG IN DE TIJD
De saxofoon is een van de weinige instrumenten die echt uitgevonden zijn. Een hoofdstukje over Adolphe Sax en de geschiedenis van zijn Sax-o-phone.
HOOFDSTUK 12. DE FAMILIE SAX
Merkwaardig: de sax is een houtblaasinstrument. ’t Is ook een soort kruising van verschillende instrumenten. Een familieportret.
HOOFDSTUK 13. DE FABRIEK IN
Een snel bezoek aan ‘de saxofoonfabriek’.
HOOFDSTUK 14. DE MERKEN
De belangrijkste saxofoonmerken, en voorbeelden van de oude Amerikanen en andere bekende saxen uit het verleden.
HOOFDSTUK 15. ORKESTEN EN BANDS
De belangrijkste saxofoonmerken, en voorbeelden van de oude Amerikanen en andere bekende saxen uit het verleden.
SAXOFONISTENWOORDENBOEK EN INDEX
Wat is een rietbinder, een venster en een baffle? Een woordenboek voor saxofonisten. Is meteen de index, zodat je alles gemakkelijk terug kan vinden.
MEER WETEN?
Gegevens van tijdschriften, boeken en websites waar je meer informatie te vinden is.
BIJ DE HAND
Ruimte om alle gegevens van je spullen te noteren.
