Witte keyboardtoetsen, die aan de voorkant open zijn, heten in het Engels synth-type keys of overhanging keys. Witte pianotoetsen (box-type keys) hebben een dichte voorkant en een klein uitstekend lipje.
Waterval
Waterfall keys lijken op pianotoetsen, maar het lipje ontbreekt. Je vindt ze onder meer op Hammond-orgels en op sommige digitale orgels en keyboards. Samen met de meestal sterk afgeronde zwarte toetsen geeft dat een klavier waar je lekker over van links naar rechts kan glijden. Bij andere klavieren raakt je vel bij zo’n glissando makkelijk in de knel.
DRAWBARS
Als je veel orgelgeluiden gebruikt, kan je niet zonder drawbars. Deze speciale schuifregelaars zijn vooral bekend van het Hammond-orgel. Met drawbars voeg je hoger of lager klinkende harmonischen of boventonen aan de klank toe, en zo kan je de klankkleur van het orgelgeluid heel precies bepalen. Bij een kerkorgel doe je dat met orgelpijpen van verschillende lengte. Die lengte wordt uitgedrukt in voeten. Een voet (ruim dertig centimeter) wordt aangegeven met het tekentje '. Op drawbars zie je die lengteaanduiding nog altijd terug: 16' staat voor een 16 voet lange orgelpijp.
Hoog en laag
Als je een toon speelt en je trekt de 16' drawbar open, dan hoor je een toon opkomen die precies een octaaf lager klinkt. De 8' drawbar laat de toon horen die je speelt. Als alleen deze drawbar open staat, krijg je een beetje een fluitachtige pijporgeltoon. Als je de 4' drawbar opentrekt, wordt er een toon toegevoegd die een octaaf hoger klinkt dan de toon die je speelt: die hoge toon is de eerste harmonische of de eerste boventoon van de toon die je speelt. Met elke volgende drawbar die je opentrekt, voeg je een nieuwe harmonische aan de klank toe.
AFWIJKENDE STEMMINGEN
Ga je op een klavier van toets naar toets (wit én zwart), dan hoor je steeds een afstand van een halve toon. Kleinere toonsafstanden kan je dus niet spelen. Toch komen die kleinere afstanden wel voor: kwarttonen, bijvoorbeeld in Arabische muziek. Om ook die muziek te kunnen spelen, hebben sommige instrumenten een Arabic scale tuning. Als je voor zo’n stemming kiest, worden bijvoorbeeld alle D’s en A’s of alle E’s en B’s een kwarttoon verlaagd.
Historische stemmingen
In de loop van de eeuwen zijn er verschillende manieren geweest om de snaren van een piano te stemmen: de onderlinge afstand van de toonhoogtes varieerde nogal eens. Om muziek uit de verschillende periodes te kunnen spelen, kan je bij sommige piano’s uit een aantal voorgeprogrammeerde historische stemmingen kiezen. Die instrumenten bieden dan ook een aantal variaties op de moderne stemming, zoals stretch tuning: het gevoel dat hoge tonen te laag, en lage tonen iets te hoog klinken, wordt bij die stemming rechtgezet door het hoog iets hoger en het laag iets lager te stemmen.
SAMPLEKWALITEIT
Als je het over de kwaliteit van een sample hebt, heb je het ook over bits en kilohertzen. Hoe hoger de getallen, des te beter kan de kwaliteit zijn. Een gewone audio-cd is eigenlijk een heel lange sample, met de cd-kwaliteit 16bit/44.1 kHz. Bij een lagere bitdiepte of resolutie (het aantal bits) hoor je minder verschillen tussen hard en zacht (de dynamiek wordt minder) en meer ruis. Een lagere sampling rate (minder kHz) geeft een minder natuurlijk, armer geluid – maar zo’n sample neemt ook veel minder geheugenruimte in. Een voorbeeld: een 8-bit/11kHz sample klinkt ongeveer net zo beroerd als je voicemail. Samplers in topinstrumenten werken vaak op 24-bit/96kHz.
ENVELOPE GENERATOR
Met een envelope generator verander je de ‘vorm’ van een klank. Er zijn vier dingen die je kan instellen: attack, decay, sustain en release (ADSR).
· De attack is de aanzet van de klank. Een toon die langzaam aanzwelt, heeft een ‘lange’ attack.
· Na de aanzet wordt de klank zachter. Hoe snel dat gebeurt, wordt decay genoemd.
· De sustain is hoe luid de klank aanhoudt als je de toets ingedrukt houdt.
· De release bepaalt hoe lang de klank nog doorgaat nadat je de toets losgelaten hebt.
MEER WETEN?
Meer weten over deze instrumenten? Lees dan Tipboek Keyboard en digitale piano!
TIPCODES
Elk Tipboek dat in of na 2001 verscheen bevat 20 of meer Tipcodes. Deze unieke codes geven op www.tipbook.com toegang tot korte filmpjes en audiotracks waarmee je ook kan horen waar je in de Tipboeken over leest. En voorbeeld vind je op de website!
TIPBOEK KEYBOARD EN DIGITALE PIANO - INHOUD
De eerste vier hoofdstukken van Tipboek Keyboard en digitale piano zijn vooral voor beginners bedoeld. In de hoofdstukken 5 t/m 8 wordt dieper op de instrumenten ingegaan. Hoofdstuk 9 is een basisinleiding MIDI. De laatste drie hoofdstukken bieden korte achtergrondinformatie over familie, geschiedenis en merknamen.
HOOFDSTUK 1. EEN TOETSENIST
Als toetsenist kan je vrijwel elke stijl muziek spelen, en je kan net zo makkelijk alleen spelen als in de meest uiteenlopende bands en groepen.
HOOFDSTUK 2. IN VOGELVLUCHT
De belangrijkste verschillen en overeenkomsten tussen keyboards en digitale piano’s.
HOOFDSTUK 3. LEREN SPELEN
Heb je lessen nodig, waar vind je een goede leraar, waarom zou je noten leren lezen, en hoe lang moet je oefenen?
HOOFDSTUK 4. TOETSEN KOPEN?
Waarom de een duurder is dan de ander, waar je voor betaalt en wat je zo ongeveer kwijt bent. Kooptips vooraf.
HOOFDSTUK 5. EEN GOED INSTRUMENT
Koop- en testtips. Een hoofdstuk waarin alle mogelijkheden van keyboards en digitale piano’s aan bod komen.
HOOFDSTUK 6. KLANK
Alles over klank en klankkwaliteit, inclusief tips over versterking.
HOOFDSTUK 7. BEGELEIDINGEN
De verschillen en de mogelijkheden.
HOOFDSTUK 8. AANSLUITINGEN
Een rondleiding langs de aansluitmogelijkheden, en wat er allemaal mee kan.
HOOFDSTUK 9. MIDI
Met MIDI kan je allerlei apparatuur op je instrument aansluiten. De basis uitgelegd.
HOOFDSTUK 10. ONDERHOUD
Tips om zo lang mogelijk plezier van je instrument te hebben, thuis of onderweg.
HOOFDSTUK 11. TERUG IN DE TIJD
Van het clavichord tot de piano en van de panfluit tot het keyboard.
HOOFDSTUK 12. DE FAMILIE
Een korte kennismaking met andere klavierinstrumenten, van synthesizers tot piano’s met klankmodules.
HOOFDSTUK 13. MERKEN
De belangrijkste merken op een rij.
TOETSENISTENWOORDENBOEK EN INDEX
Wat is resolutie, wat doet een thru box en wat betekent ADSR? Dit woordenboek is meteen de index, zodat je alles gemakkelijk terug kan vinden.
MEER WETEN?
Tijdschriften, websites en aanvullende informatie.
BIJ DE HAND
Ruimte om alle gegevens van je spullen te noteren.
